Creëer een ‘healing environment’ voor de nieuwbouw van Tergooi MC, waar de zorgfuncties samenkomen van de bestaande locaties in Hilversum en Blaricum. Die uitvraag stond na het besluit in 2011 om een nieuwe hoofdlocatie te bouwen voor het medisch centrum. Architectenbureau Wiegerinck uit Arnhem maakte het ontwerp. Een ervaren architectenbureau waar het het ontwerpen van een ziekenhuis betreft. Het Amphia Ziekenhuis in Breda, het Slingeland Ziekenhuis in Doetinchem, de beddentorens van het Amsterdam UMC, het Masterplan voor het Diakonessenhuis in Utrecht en het Spaarne Gasthuis in Haarlem-Zuid zijn zo maar wat voorbeelden die in de portefeuille van het Arnhemse bureau prijken.
Bos als inspiratie voor nieuwbouw Tergooi MC
Voor de nieuwbouw van het Tergooi MC in Hilversum gebruikten Jörn-Ole Stellman en Bert Muijres van architectenbureau Wiegerinck het bos als inspiratie. “Het is overal in verweven. In de gevels bijvoorbeeld zie je de door smalle kolommen metselwerk en de hoge ramen de verticaliteit en het ritme terug van de boomstammen in een bos. De gebouwen staan met een wat zwaardere plint stevig op de grond terwijl ze, net als bomen, naar boven toe luchtiger worden. De gebruikte stenen zijn grof als boombast en voor de vlakken rond de ramen en de kozijnen hebben we juist voor parelbeige en donkerbruin aluminium gekozen. Dit aluminium heeft de fluwelige zijdeglans van bladeren, waardoor de uitstraling van de gebouwen op een zonnig moment anders zal zijn dan wanneer het bewolkt is. Met de tintverschillen brengen we zoveel mogelijk diepte in de gevel. Op die manier hebben we de beleving van een bos zo goed mogelijk en in alle details verwerkt”, aldus Stellman.
Een ziekenhuis ontwerpen in een bos ziet Muijres als een buitenkans: “‘De groene kwaliteit van deze locatie is enorm waardevol voor Tergooi MC. Ook wij geloven dat groen je helpt sneller te genezen, daarom wilden we die groene kracht optimaal benutten. We hebben geprobeerd het ontwerp zo goed als mogelijk in het bos te laten opgaan. Zowel van buiten naar binnen als van binnen naar buiten zoeken we naar een innige relatie met de prachtige plek waarop we mogen bouwen.”
Verbindingsdelen zo transparant mogelijk
De nieuwbouw van het ziekenhuis bestaat uit drie gebouwen die met elkaar en het bestaande gebouw verbonden zijn: twee vijflaagse hoofdgebouwen met onder andere de poliklinieken en verpleegafdelingen en een gebouw met twee verdiepingen met op de begane grond de beeldvormende technieken en op de verdieping de OK’s. Alle gebouwen hebben een grote patio in het midden. “We hadden het liefst losse bouwvolumes in het bos gemaakt”, vertelt architect Muijres. “Maar omdat dat voor een ziekenhuis niet handig is en je alles zoveel mogelijk bij elkaar wilt hebben, hebben we de verbindingsdelen zo transparant mogelijk gemaakt. Het is de bedoeling dat je het bos overal om je heen kunt zien. De patio’s zijn meer groene binnenkamers, elk met een eigen sfeer. De landschapsarchitect Bosch Slabbers heeft de inrichting ervan geïnspireerd op deze omgeving, de hei, de zandvlakte. Die verschillende patio’s helpen je ook bij de oriëntatie in het gebouw. Daarbij zijn de patio’s op de verdiepingen breder dan op de onderste twee lagen waardoor er veel dag- en zonlicht in valt.”
Ruggengraat loopt door complex
Patiënten en bezoekers komen via de centrale hal het hoofdgebouw binnen. Een passage – die als een soort ruggengraat door het complex loopt – geeft ze richting. Om de afdeling radiologie of de verpleegafdelingen te bereiken hoeft slechts één keer een afslag te worden gemaakt. Het ‘bosgevoel’ wordt benadrukt bij de overgang van het ene bouwdeel naar het andere door de serre-achtige corridors. Hierdoor waant mens zich even buiten. De overzichtelijke indeling wordt op de eerste verdieping doorgetrokken. Patiënten kunnen in hun ziekenhuis gemakkelijk worden verplaatst, omdat hier geen bezoekers komen. In het hart van het complex ligt de ‘hotfloor’ met radiologie op de begane grond en de OK’s op de eerste verdieping. Door deze centrale ligging worden deze belangrijke afdelingen aan alle kanten effectief gekoppeld aan het zorgproces. Op de verpleegafdelingen heeft elke patiënt een eenpersoonskamer, door de lage vensterbanken en de hoge ramen kan van hieruit ook het bosgevoel worden ervaren.
Toegenomen aantal vierkante meters wand in ziekenhuizen
De trend om bij nieuwe ziekenhuizen alleen maar eenpersoonskamers in te delen, levert voor afbouwbedrijven meer montagewerk op, stelt Jaap Buijs, directeur van Kwakman Afbouw uit Volendam. “Het is heel eenvoudig, hoe kleiner de kamer, des te meer wanden zijn nodig in het gebouw. Het aantal metalen staanderwanden in ziekenhuizen is dus enorm toegenomen. De dichtheid van de wanden ten opzichte van het vloeroppervlak is de laatste drie à vier jaar gestegen. Een aannemer telt in vloeroppervlak, maar voor de wanden moet je een vermenigvuldigingsfactor toepassen. We bouwen nu bijna 1,5 m² wand per m² vloeroppervlak, zo’n 25 procent meer dan voorheen.”
En op een vloeroppervlak van zo’n 55.000 m² tikt dit voor de hoeveelheid te plaatsen wanden behoorlijk aan. Zeker als de klus in goed twee jaar tijd geklaard moet zijn. Vanwege deze korte bouwtijd koos aannemer BAM voor bekende partners, aldus Fred Reurings, Projectdirecteur Bouwcombinatie Nieuwbouw Tergooi. “We kozen ervoor om de drie bouwdelen ABC tegelijkertijd in uitvoering te nemen. Dat vergde veel organisatie, veel van de mensen en ook heel wat van de onderaannemers. We hadden de ervaring van de bouw van het Erasmus MC in Rotterdam. Dat was uitstekend verlopen en vanuit die ervaring hebben we zoveel mogelijk gekozen voor dezelfde onderaannemers. Een van die partijen was Kwakman Afbouw. Daarom hebben we het bedrijf gevraagd aan boord te komen.”
Knauf al in vroeg stadium betrokken
Knauf raakte in een vroeg stadium betrokken bij het project, vertelt projectadviseur Jacco van ’t Hof. “Wij hebben in 2018 het eerste contact gehad met architectenbureau Wiegerinck. Zo’n vroeg contactmoment in het project maakt het mogelijk om slimme keuzes te maken. Door in het voortraject de juiste keuzes te maken en de juiste detailleringen te adviseren, kun je besparen op de kosten. En op de hoeveelheden waar we over praatten, kan het om een behoorlijke kostenbesparing gaan. Het op tijd leveren van dergelijke hoeveelheden – we praten over 60.000 m² wandsystemen onder te verdelen in 20 verschillende systemen en verschillende profielen en 60.000 m² glaswol Acoustifit – was voor ons wel een grote uitdaging.”
Van ’t Hof adviseerde om Diamond Board-platen toe te passen. “Deze gipskartonplaten hebben een extra stootvastheid, zorgen voor een goede geluidsisolatie, zijn watervast en zijn extra brandwerend. Dit maakt ze bij uitstek geschikt voor toepassing in een ziekenhuis. We hebben in elk wandsysteem dilataties gemaakt en aangegeven waar er moest worden gevoegd”, verklaart hij.
Apparatuur en installaties complexer
De apparatuur en installaties binnen ziekenhuizen worden volgens Buijs steeds complexer. “Dat maakt ons werk vaak ook wat ingewikkelder. Door de hoeveelheid techniek was dit voor ons zeker geen eenvoudig project. Bijvoorbeeld op de OK-afdeling, daar zijn de detailleringen moeilijker geworden. We hebben te maken met veel verschillende soorten wanden, ook wanden die je niet dagelijks toepast. Denk aan kogelwerende wanden bij de entree en op de afdeling Spoedeisende Hulp, en wanden voorzien van 1 tot en met 8 mm lood op de afdeling radiologie. En veel wanden moesten ontkoppeld worden . En je hebt te maken met een enorme hoeveelheid techniek. De raakvlakken met de installateur zorgde voor ons voor een technische uitdaging. Dat vereist een goede engineering, engineering die ook steeds complexer wordt. Alles voeren we in een BIM-model in. Gelukkig zijn wij daar goed in”, aldus de directeur van Kwakman.
Communicatie veel beter
Buijs ziet een duidelijk voordeel als je vaker met dezelfde bouwpartners samenwerkt. “Omdat je elkaar kent, is de communicatie veel beter. En ook de wendbaarheid in het proces is gemakkelijker te realiseren. Het afbouwproces is zo strak en goed mogelijk en je hebt respect voor elkaars werk. Ik denk dat als je vaker met elkaar samenwerkt, je op de langere termijn er de vruchten van kunt plukken. Met nu het Tergooi MC als een duidelijk voorbeeld daarvan.”
Iedere partij neemt de ervaring mee uit andere nieuwbouwprojecten, dus ook van ziekenhuizen. De directeur van Kwakman Afbouw ziet een duidelijke meerwaarde in de rol van Knauf in het proces. “Omdat Knauf al zo vroeg in het proces bij het project betrokken is, sluiten de adviezen, typeringen en detailleringen die in het voortraject zijn geleverd goed aan op de andere partijen. Dat is een absolute meerwaarde. En Knauf ontwikkelt zich ook door, hetgeen ons als Kwakman Groep ook alleen maar verder brengt, sterker maakt.” En Knauf is ook tijdens de uitvoering voortdurend bij het project betrokken geweest, verzekert projectadviseur Van ’t Hof. “We hebben regelmatig inspecties uitgevoerd.”
Driehoek BAM, Knauf en Kwakman Afbouw
De samenwerking tussen BAM en Kwakman gaat nog door binnen dit project. Buijs: “Een paar mensen van ons zitten in het verbouwteam van BAM om mee te werken aan een interne aanpassingen van de nieuwbouw. Extra wensen die nu nog komen en te laat kwamen om tijdens de afbouw mee te nemen. We zijn dus ook flexibel in extra wensen.”
Alle drie de eerder genoemde betrokken partijen roemen de samenwerking binnen dit project. “Zonder de driehoek BAM, Knauf en Kwakman Afbouw – en ook in relatie tot de installateur – kun je simpelweg geen goed ziekenhuis neerzetten”, is de stellige mening van Buijs. “Je hebt een gecommitteerd team nodig dat jarenlange ervaring heeft in de afbouw van ziekenhuizen. Dat het Tergooi MC er na zo’n korte bouwtijd kwalitatief er zo goed bijstaat, is alleen maar een compliment voor alle betrokken partijen!”
Bouwpartners
Opdrachtgever: Tergooi MC, Hilversum
Architect: Architectenbureau Wiegerinck, Arnhem
Aannemer: BAM, Bunnik
Fabrikant wanden: Knauf, Utrecht
Fabrikant plafonds: Verwol, Opmeer
Montage wanden: Kwakman Afbouw, Volendam
Montage plafonds: Verwol, Opmeer
Foto’s Jan de Vries Fotografie