Er klinkt plotseling een kinderliedje uit de speakers. De lessen zijn voorbij, de kinderen stellen zich in rijen op, klaar om naar buiten te gaan waar de ouders ze opwachten. Ondanks de blije, opgewonden kinderstemmetjes heerst er in de gangen van de GO! Basisschool Zavelberg in Brussel geen kakafonie aan galmende geluiden. Hier zit het wel goed met de akoestiek. Grotendeels is deze goede akoestiek te danken aan de akoestische plafondpanelen. Op het oog lijken het normale plafondpanelen, maar toch is er iets speciaals aan. Ze zijn namelijk al een keer elders voor die functie toegepast. Het zijn circulaire plafondpanelen van Circq Circulair Building Products, een relatief nieuw bedrijf dat circulaire bouwproducten aanbiedt. Directeur David van Duffelen bekijkt met trots het eindresultaat.
Ontstaan Circq
Het idee voor Circq Circulair Building Products ontstond drie jaar geleden toen Van Duffelen met een sloper aan de praat raakte. “Hij vertelde dat hij regelmatig bij een renovatie de oude producten uit het pand moest slopen en dat er negen van de tien keer min of meer hetzelfde materiaal werd teruggeplaatst, maar dan in een andere indeling of kleurtje. Dat triggerde mij, dat moet anders kunnen, dacht ik.”
Het zaadje was geplant en Van Duffelen raakte steeds meer ervan overtuigd dat het anders kan, dat het anders moet. “De bouwsector is totaal verantwoordelijk voor een kwart van de CO₂-uitstoot wereldwijd! De helft hiervan wordt veroorzaakt door de bouwmaterialen. Als we daarop kunnen besparen, heeft dat substantiële invloed op de uitstoot. Vanuit deze gedachte ben ik Circq begonnen, een bedrijf dat een circulair alternatief biedt voor nieuw bouwmateriaal.”
Win-winsituatie
Het circulaire bedrijf uit Heemstede werkt veel met sloopbedrijven samen. “Wij leveren de container waarin het sloopbedrijf bijvoorbeeld de uit het pand gesloopte plafondpanelen verzameld. Wij halen de container op. Het sloopbedrijf hoeft niet te betalen voor het sloopafval en het transport en krijgt ook nog eens een vergoeding voor de materialen. Wij hebben op die manier de materialen die hergebruikt kunnen worden. Een win-winsituatie dus. De plafondpanelen die verkleurd zijn of die een lichte beschadiging hebben, zijn voor ons geen probleem. Wij brengen een nieuw akoestisch vlies aan en de panelen zien er weer als nieuw uit, zoals je hier in de GO! Basisschool Zavelberg in Brussel kunt zien.”
De panelen die in de school in Brussel zijn gemonteerd, hebben zoals vermeld een nieuw akoestisch vlies. Dit vlies is op de gerecyclede panelen verlijmd. Van Duffelen: “Door de verlijming ontstaat er zo’n 5 procent akoestisch verlies. Daarom zijn we gaan testen met een nieuwe verlijmingsmethode waarbij de lijm op het paneel wordt gesprayed. De lijm kan hierdoor veel nauwkeuriger worden aangebracht. De testen op het gebied van akoestiek en brandwerendheid zijn veelbelovend. Tegen de zomer is de machine operationeel en kunnen we overgaan op deze nieuwe techniek.”
Adviseur circulaire economie
Een bedrijf voor circulaire bouwmaterialen oprichten is de ene kant van het verhaal. De producten moeten wel worden afgenomen door in de regel kritische opdrachtgevers en aannemers. Voor het project in Brussel werden de circulaire producten juist bij voorkeur in het bestek opgenomen. Aannemer Democo uit Hasselt is namelijk erg actief op dat gebied. Het bedrijf heeft zelfs een adviseur circulaire economie in dienst, Martha Vandermaessen. Zij gaat actief op zoek naar alternatieven. “Elke werf biedt eigen mogelijkheden voor zelfvoorzienende en circulaire processen. Alleen met een aanpak op maat kunnen we de ecologische impact tot het minimum reduceren en zo maximaal onze verantwoordelijkheid nemen als duurzame aannemer!”
Circulair bouwen duurzaam weerwoord
Circulair bouwen is een duurzaam weerwoord op het traditionele, lineaire bouwproces: de ambitie om zoveel mogelijk te recycleren en te recupereren binnen de bouwcyclus – zowel bij opbouw als bij afbraak, aldus Vandermaessen. “Een volledig gesloten bouwkringloop zonder afval is vandaag nog heel ambitieus, maar is wel een duidelijk streefdoel. De principes van circulair bouwen bieden richtlijn om de belangen van mens, natuur en economie hand in hand te ontwikkelen en te verbeteren. Een circulaire benadering van bouwen heeft betrekking op beslissingen doorheen het volledige levenstraject van een gebouw, van bij het ontwerp tot de afbraak. Bij Democo Green Desk werken we circulaire mechanismen uit binnen iedere levensfase: de productie-, gebruiks- en end-of-life-fase.”
Democo denkt vanaf het begin van een project na over de toekomst van het gebouw en alle componenten waaruit het bestaat, stelt Vandermaessen. “Met een blik op de toekomst denken we bewust na over de keuze van materialen, de manier waarop ze opgebouwd en gemonteerd worden en hun verwerking binnen het bouwproces. We ontwerpen en bouwen flexibel, zodat onze gebouwen verschillende mogelijkheden bieden en mee kunnen bewegen met de tijd. Ook gebruiken we kwalitatieve, duurzame materialen en zorgen we ervoor dat er tijdens het bouwproces rekening wordt gehouden met demonteerbaarheid van constructies in de toekomst.”
Materialen hergebruiken
Wanneer herstel of renovatie niet langer mogelijk zijn, kunnen materialen na afbraak vaak wel nog worden hergebruikt voor nieuwe projecten of gerecycled worden tot nieuwe materialen die opnieuw in de cyclus komen, is de opvatting van Democo. Projectleider Wallace Dedecker, betrokken bij de nieuwbouw van GO! Basisschool Zavelberg: “Wij sorteren en selecteren voor de afbraak materialen en voorzieningen die volledig of gedeeltelijk bruikbaar zijn voor herbestemming. De materialen die worden bewaard, slaan we op en maken we traceerbaar – zodat ze nadien gevonden en gebruikt kunnen worden voor nieuwe projecten. Ook zetten we in op verschillende vormen van recyclage (van upcycling tot remanufacturing), zodat zo veel mogelijk materialen na de sloop in verschillende vormen een nieuw leven kunnen krijgen. Hier in Brussel hebben we bijvoorbeeld gevelstenen van een gesloopte school hergebruikt. Het mooie is dat deze gebruikte steen heel goed matcht met de gevelsteen van het bestaande schoolgebouw. Daarnaast hebben we voor de MS-wanden voor een van de twee platen circulaire gipsplaten gebruikt. En de plafondpanelen van Circq. Het montagebedrijf – Interplafond – was heel tevreden met de panelen, zagen geen verschillen met nieuwe panelen. En ik heb als projectleider extra voldoening om te kunnen zeggen dat we zoveel mogelijk met circulaire producten hebben gewerkt.”
Akoestische meting
De nieuwbouw van de basisschool in Brussel is voor Circq het grootste project tot nu toe waar de circulaire plafondpanelen zijn toegepast. Esthetisch voldoen de panelen, zoals al geconstateerd is. Maar hoe zit het met de akoestische prestaties? “We hebben in de testfases uiteraard akoestische metingen laten verrichten. Maar nu de panelen in dit project zijn toegepast, is het zaak om te weten of de akoestische prestaties in de praktijk ook voldoende zijn”, legt Van Duffelen uit.
Kato de Vidts van D2S International – een ingenieursbureau gespecialiseerd in akoestiek, trillingen, lawaaibeheersing en dynamica – pakt de meetapparatuur uit. Op verschillende plekken op de gang en in de klaslokalen voert ze een akoestische meting uit. Van Duffelen kijkt gespannen toe. Ter plaatse is niet te zien of de panelen aan de eisen voldoen, hij moet het rapport afwachten. Dat volgt een dikke week later. Hieruit blijkt dat de panelen conform de verwachtingen aan alle eisen voldoen. “Daar ging ik eigenlijk ook wel van uit, maar het is natuurlijk beter als het wordt bewezen”, geeft hij toe.
Certificaat afgegeven
Circq Circulair Building Products geeft aan de aannemers én aan de sloopbedrijven een certificaat af. Daarop staat welke producten zijn toegepast of opgehaald en wat de CO₂-uitstoot besparing is. “Zo staat op het aan Democo uitgereikte certificaat dat bij de bouw van GO! Basisschool Zavelberg 2720 m² circulaire plafondpanelen zijn gemonteerd. Dit leverde een besparing op van 6.528 kg CO₂, 70 procent minder dan bij nieuwe panelen. De besparing staat gelijk aan 29.376 km autorijden, niet niets dus”, legt Van Duffelen uit.
De producten van Circq hebben een volledige Levens Cyclus Analyse (LCA) en een registratie in de Nationale Milieudatabase, die de basis vormt voor het berekenen van de milieuprestatie van bouwwerken”, vervolgt de directeur van het bedrijf uit Heemstede. “Naast de al besproken plafondpanelen zijn dat de Circulaire Systeemwand, gemaakt van sloophout en circulair glas, de Circulaire Gipspanelen – deze zijn goed toepasbaar als eerste laag bij een tweelaags gipswand, zoals bij de school in Brussel is toegepast, en Circulair Woodpanel. Dit zijn dynamische of strakke plafondpanelen gemaakt van circulair hout en akoestisch brandwerend firetdoek.”
Zo min mogelijk afval produceren
Democo streeft ernaar om zo min mogelijk afval te produceren, stelt Fredrik Bijens, CEO van het bedrijf uit Hasselt. “Dat doen we met een afval- en herbestemmingsplan op maat van iedere unieke werf. Het laatste jaar zijn we er op deze manier in geslaagd om meer dan honderd ton materiaal van afval tot grondstof te maken! En dat willen we alleen maar verbeteren in de toekomst.”
Circq stelt ook alles in het werk om zo min mogelijk afval op de bouwplaats te hebben, benadrukt Van Duffelen. “Dat doen wij onder andere door te streven naar zo min mogelijk verpakkingsmateriaal te gebruiken. Wij leveren onze producten op een pallet aan. Voor deze pallet betaalt het bedrijf statiegeld. Daarnaast gebruiken we herbruikbaar verpakkingsmateriaal. Allemaal maatregelen om het milieu zo min mogelijk te belasten. Want dat is in mijn ogen duurzaamheid; iets tot in het oneindige doen zonder dat het een negatief effect op het milieu heeft.”
Bouwpartners
Opdrachtgever: GO! Scholengroep Brussel, Brussel
Architect: Architectenbureau Oskar Architecten, Dilbeek
Aannemer: Democo, Hasselt
Fabrikant plafonds: Circq Circulair Building Products, Heemstede
Fabrikant wanden: Saint-Gobain Gyproc België, Beveren-Kruibeke-Zwijndrecht
Montage plafonds en wanden: Interplafond, Grimbergen
Foto’s Wilbert Leistra Steengoed Vakmedia