In 1911 opende de eerste diamantbeurs ter wereld aan het Weesperplein in Amsterdam. Voor het door architect Gerrit van Arkel ontworpen gebouw in de Art Nouveau-stijl moest destijds vrijstelling van de maximale bouwhoogte worden aangevraagd. Het ging daarbij om de later voor Van Arkel kenmerkende balustraden, torens en verdere versieringen. ‘De Beurs voor den Diamanthandel’ bestond op de begane grond grotendeels uit de beurszaal, de kantoren op bovenverdiepingen werden aan meer dan honderd diamantbedrijven verhuurd en in het souterrain waren onder andere een safe deposit, café-restaurant, kapperswinkel en de conciërgewoning gevestigd. Na de Eerste Wereldoorlog nam de diamantindustrie een enorme vlucht, waardoor het gebouw te klein was. In 1919 werd een extra verdieping toegevoegd. Het ontwerp hiervan was van de compagnon van de kort daarvoor overleden architect Van Arkel, Henk Jan Breman. Na de Tweede Wereldoorlog was de Diamantbeurs niet meer het levendige handelscentrum van weleer. In 1956 werd het pand getroffen door een grote brand. De Breman-uitbreiding werd gesloopt en vervangen door een doosachtige bovenverdieping. In de voormalige beurszaal werd een tussenvloer geplaatst en de karakteristieke hoge boogramen werden vervangen door twee reeksen rechthoekige vensters. In 1989 verhuisde de Diamantbeurs naar Amsterdam-Zuidoost. Het oude pand bleek in slechte staat. Door de brand, latere toevoegingen en verstorende ingrepen was er weinig meer over van de oorspronkelijke allure van het eigenzinnige, voor die tijd moderne, zakelijke ontwerp van Van Arkel.
Reconstructie Capital C
Het rijksmonument onderging een ingrijpende renovatie naar een ontwerp van architectenbureau ZJA in samenwerking met Heyligers design + projects en werd grotendeels teruggebracht naar het oorspronkelijke Van Arkel ontwerp. ZJA maakte samen met restauratiearchitect Braaksma & Roos Architectenbureau het ontwerp voor de nauwkeurige reconstructie van de Van Arkel-gevel. De oorspronkelijke ingang werd in ere gesteld, met de nadruk op de afsluitende gevelrand die weer de Van Arkel-glorie uitstraalt; met zijn sierlijke, verspringende contour vol afwisseling van gesloten en opengewerkte balustraden, torens en verdere versieringen. Alleen de oorspronkelijke karakteristieke boogramen zijn niet teruggekomen.
De nog aanwezige monumentale interieuronderdelen – bijvoorbeeld de met beeldhouwwerk gedecoreerde natuurstenen trap tussen de begane grond en het souterrain, voorzien van messing handlijsten en de twee kolommen met gemarmerde schacht op de trapombouw en de smeedijzeren balustrade op de tussenverdieping daarboven – bleven bewaard. In samenwerking met Heyligers design + projects ontwierp ZJA de externe blikvanger van het in ere herstelde gebouw. Een glazen opbouw als een flonkerende diamant, de High Light genoemd – die ook prachtig verlicht kan worden – waar bijeenkomsten worden georganiseerd en tv-opnamen plaatsvinden. De opbouw is overigens ook een bron van energie, want in het glas zijn zonnecellen geïntegreerd.
Uitdagingen
NewKantoor uit Hilversum was bij dit project de aannemer afbouw. Projectleider Jeroen Klijn sprak over heel wat uitdagingen waarmee hij en zijn collega Paul Vos werden geconfronteerd. “Het is een enorm groot pand – een monumentaal gebouw – dat een hele tijd had leeggestaan. Er was veel overlast van zwervers, die er een onderkomen hadden gezocht. Zelfs tijdens de bouw hadden we ermee te maken. Op een maandagochtend werd een van de bouwcontainers opgehaald en gelukkig zagen we net op tijd dat er een jongen in lag te slapen”, lacht hij.
NewKantoor fungeerde tijdens de bouw als de verbinding tussen de architect en de bouwpartijen. “Wij werken met bedrijven die ieder op hun gebied specialisten zijn. Samen met die bedrijven kiezen we bijvoorbeeld de materialen op basis van levertijden en kosten. Een voorbeeld: architect Müller Van Tol heeft de plafondeilanden op de begane grond bedacht. Dan overleggen wij met de specialist – in dit geval Akoestiek Montage Brabant (AMB) – welke producten en oplossingen op tijd en binnen het budget kunnen worden geleverd. Dus AMB stelt de maatvoering, wij koppelen die terug naar de architect”, legt Klijn uit.
Het nieuwe Capital C heeft een vloeroppervlak van totaal 8000 m2. AMB heeft van de kelder tot en met de vijfde etage alle MetalStud-wanden en hangwanden gemonteerd. Projectleider Johan Paridaans van het afbouwbedrijf uit Bladel: “Daarnaast hebben we meer dan 650 plafondeilanden van Ecophon gemonteerd, deze hangen boven de E&W-installaties. Daarom was een goede afstemming met de installateurs over de maatvoering van groot belang om te voorkomen dat we met elkaar in de knoei kwamen.”
Kunstenaars in Capital C
Belangrijk onderdeel van Capital C, het nieuwe centrum voor de creatieve industrie, wordt gevormd door de verschillende vergaderruimtes die door Nederlandse kunstenaars zijn ontworpen. Voor AMB een niet alledaagse klus, vertelt projectleider Paridaans. “Wij kregen de schetsen van de kunstenaars met de vraag wat wij daarvoor konden maken. Hierbij moesten we rekening houden met aan de ene kant de visuele aspecten van de architect, maar ook met de praktische eisen van de opdrachtgever. Het is leuk om de originele schetsen naast de foto’s van het eindresultaat te zien. Wat dat betreft was onze adviserende rol bij dit project groter dan bij andere projecten.”
Paridaans noemt als voorbeeld de zogenoemde Diamantzaal. “Oorspronkelijk was hier een spuitplafond op een frame voorzien. Aangezien hier een netwerk van kanalen en leidingen bij elkaar komt, moet het plafond goed bereikbaar zijn voor bediening en onderhoud. Een vast akoestische plafond was daarom geen logische keuze. Om het toch goed bereikbaar te houden hebben we een systeemplafond voorgesteld, echter wel een met een hoge geluidsabsorptie en dB-waarde zodat het geluid van de kanalen wordt gedempt en daarbij het geluid vanuit de ruimte wordt geabsorbeerd. We zijn hierbij uitgekomen op de Rockfon 45dB-plaat, uitgevoerd in een mat zwarte kleur.”
De eyecatcher van de zaal moest volgens de projectleider van AMB het verlichte frame in het midden van de ruimte worden. “We hebben hier een kubus gemaakt waar de led in bevestigd is. Daaronder hebben we, aan de hand van de schets, een prefab meranti raamwerk met daartussen Barrisol spanplafonds gemonteerd. In combinatie met de verlichting krijg je hierdoor een soort inpandige lichtstraat.”
Evenementen
NewKantoor en AMB werden geconfronteerd met een afwijkende afbouwplanning. Projectleider Klijn van NewKantoor: “We hadden te maken met een zogenoemde deeloplevering. Eerst is de kantoorruimte op de derde etage in gebruik genomen en daarna vanaf de begane grond tot en met de vijfde verdieping opgeleverd. Dit moest voor de bouwvak gebeuren, want toen werden er evenementen in het gebouw georganiseerd, ook op de zevende etage. In de tussentijd werd voor de zesde en zevende verdieping door Studio Linse – een nieuw interieurontwerp gemaakt, inclusief dat voor de Highlight.”
Het nieuwe ontwerp voor de zesde verdieping stelde AMB voor een nieuwe uitdaging. Paridaans legt uit: “Studio Linse had vouwwanden in het ontwerp opgenomen. Die waren besteld, maar hadden een lange levertijd. In plaats van die tijd te moeten wachten om te kunnen starten, hebben we er productietijd van gemaakt. Normaal wordt er een rail gehangen waar de wandpanelen aan worden opgehangen. Hier werken wij vervolgens met het plafond tegenaan om de ophangconstructie uit zicht te werken. Om de gewenste opleveringdatum te halen moesten we nu andersom werken. We hebben eerst koven gemaakt, afgemeten aan de maatvoering van de vouwwanden en op breedte van de rail. Daarna is het akoestische plafond gemaakt, vervolgens zijn aan het einde van het traject alle rails en wandelementen in de koven gemonteerd.”