De invoering van de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen is uitgesteld tot 1 januari 2022. De oorspronkelijke invoering per januari van dit jaar is zoals bekend uitgesteld vanwege het geringe aantal proefprojecten dat is uitgevoerd en een te klein aantal officieel erkende kwaliteitsborgers. “Het is eigenlijk een kip-en-het-ei-verhaal”, zegt Jan Koers, specialist op het gebied van Wkb bij Kiwa. “Het is nog steeds onduidelijk of de Wkb ook echt ingaat op 1 januari 2022. Ik verwacht het wel, want de Wkb is gekoppeld aan de Omgevingswet. De invoering van deze wet is onder andere uitgesteld, omdat het Digitaal Serviceloket Omgevingswet (DSO) nog niet werkt. Hier moeten straks omgevingsvergunningen worden aangevraagd. Er zijn inderdaad weinig proefprojecten uitgevoerd. Dat heeft onder andere te maken met de kortingen die gemeenten op hun leges bij proefprojecten moeten geven. We merken dat gemeenten daar terughoudend in zijn. Het gevolg is dat proefprojecten sneuvelen op dit kostenaspect. Ook wordt gezegd dat er nog niet genoeg officieel erkende kwaliteitsborgers zijn. Dat klopt, maar dat heeft ermee te maken dat gegadigden nog geen actie hebben ondernomen om zich te kwalificeren. Uiteraard vanwege het uitstel van de wet en de onduidelijkheid over de definitieve datum van invoering.”
Dossiervorming Wkb
Een belangrijk onderdeel van de Wkb is dossiervorming (zie kader). Zo moeten er onder andere een consumentendossier en een dossier bevoegd gezag worden opgebouwd. Hierin staan alle fasen van het project gedocumenteerd. Volgens Eric Hendriks van Kiwa is het van belang dat bouwbedrijven dat nu al gaan doen. “De Wkb geldt voor projecten die na 1 januari 2022 worden opgeleverd. Weliswaar nu nog alleen voor woningbouwprojecten en niet-complexe andere projecten, maar dergelijke projecten hebben vaak nog een doorlooptijd van minimaal een jaar. De dossiervorming heeft te maken met de aansprakelijkheid van een project. Tenzij het een ontwerpfout betreft, ligt de bewijslast bij de aannemer. En dus ook bij de afbouwbedrijven als onderaannemers. Je moet kunnen bewijzen dat de fout niet bij jou ligt. Hoe? Door alle fases in het gebouwdossier op te nemen.”
Toezicht
Een ander belangrijk onderdeel van de Wkb is toezicht. Voldoet een project wel aan het Bouwbesluit? Die vraag staat centraal. Deze toetsing wordt door een onafhankelijke kwaliteitsborger gedaan. Deze bezitten in de regel algemene kennis over de bouwprocessen. “En dus niet specifiek over de afbouw. Daarom is het zaak om kwaliteitsborgers te attenderen op de afbouwsector. De sector moet er voor zorgen dat de kwaliteitsborgers voldoende kennis krijgen van deze tak van sport of in ieder geval erop wijzen waar die kennis kan worden opgedaan”, aldus Koers. “Bijvoorbeeld bij het Technisch Bureau Afbouw (Tba)”, haakt Hermen de Hek in. Het hoofd Techniek van Tba geeft toe dat hij ook nog niet precies weet hoe dit in de praktijk moet gaan werken. “Wij hebben de kennis en de knowhow en wij voeren ook regelmatig controles uit. Gaat een kwaliteitsborger dit overnemen? Of zal het een papieren tijger blijken? Het is op dit moment nog een grijs verhaal, vind ik.”
Certificering
Afbouwbedrijven en fabrikanten kunnen ook een actieve rol vervullen om aan de Wkb te voldoen, stelt Ad Maas, chief external affairs officer bij Saint-Gobain Solutions en lid van de Nederlandse Branche Vereniging Gips NBVG. “Certificering is daarbij het sleutelwoord. Wij als fabrikant gaan over de kwaliteit van onze producten en garanderen deze. De specificaties van bijvoorbeeld onze wandsystemen zijn vastgelegd in een attest met daarbij de prestaties en de geldende verwerkingsvoorschriften. Een afbouwbedrijf dat volgens zo’n attest werkt, toont daarmee aan dat een kwalitatief goed gekeurd systeem wordt toegepast. Eén stap verder is dan nog, dat een afbouwbedrijf een procescertificaat haalt, waarmee ook het verwerkingsproces wordt gegarandeerd.”
Een belangrijke leidraad voor het verkrijgen van een procescertificaat is de Beoordelingsrichtijn (BRL). Hendriks: “Voor de afbouwsector is BRL 9600 van belang, vooral delen 1 en 6. Mede met het oog op de Wkb wordt deze momenteel geactualiseerd. De definitieve versies worden naar verwachting in april gepubliceerd. Aan afbouwbedrijven de taak om hun proces in kaart te brengen. Over welk intern kwaliteitsborgingsysteem beschikt het, hoe wordt het kwaliteitssysteem in de praktijk toegepast, welke kritische punten bestaan er, welke controles worden uitgevoerd? Allemaal vragen die beantwoord moeten worden. Pas dan kan bij een keuringsinstantie als Kiwa een procescertificaat worden aangevraagd.”
Voordelen
Een afbouwbedrijf dat een procescertificaat heeft, profiteert van een aantal voordelen, zo luidt de boodschap van de vier heren. “De verwachting is dat bedrijven in het bezit van een procescertificaat minder te maken krijgen met projectspecifieke controles, zeker als er ook nog wordt gewerkt met producten waarvoor een productcertificaat of attest is afgegeven”, zegt Koers. Maas voegt eraan toe: “Onze huidige bouwplaatsinspecties zijn reeds een belangrijk instrument om de kwaliteit te borgen. Ik adviseer bedrijven om serieus naar de voordelen van een procescertificaat te gaan kijken. Daarnaast zullen wij natuurlijk de in de markt bekende projectgerichte ondersteuning blijven bieden.” Hendriks stipt nog een punt aan. “Het zou zo maar kunnen zijn dat aannemers ook voor zekerheid kiezen door alleen afbouwbedrijven te selecteren die in het bezit van een procescertificaat zijn. In dat geval heb je zeker een financieel voordeel.” “Als je in het bezit van een dergelijk certificaat bent, wordt je kwaliteit dus al geborgd”, stelt De Hek. “Het bedrijf wordt immers al jaarlijks willekeurig gecontroleerd. Binnen de Wkb kunnen procedures dus sneller worden gevolgd en mijn verwachting is dat dit kostenbesparend zal werken en dus ook voor het afbouwbedrijf financieel voordeel op zal leveren.”
“Certificeren moet je voor jezelf doen, niet voor iemand anders. Je moet zelf controle houden over je proces. Dan ben je als bedrijf ook klaar voor innovatie en verbeterprocessen. Je toont aan derden dat je je zaakjes op orde hebt en dat je je niet overlevert aan de willekeur van een kwaliteitsborger”, geeft Koers als advies. Zijn collega bij Kiwa voegt er nog aan toe: “De eisen uit de beoordelingsrichtlijnen hebben betrekking op de beheersing van de processen en daarmee uiteindelijk de kwaliteit van het eindresultaat. Dat is iets wat men in kader van een goed bedrijfsproces ook al zou moeten nastreven. In die zin vergt certificering weinig extra inzet en is het vooral een bevestiging van kwaliteit door een onafhankelijke partij.”
Instrument
Kwaliteitsborgers gaan werken met instrumenten uit het Register Toegelaten Instrumenten Kwaliteitsborgers. Een van die instrumenten is KiK (Komo in Kwaliteit). Dit is een instrument van Kiwa, SKG-IKOB en Komo, legt Koers uit. “KiK is ontwikkeld in nauwe samenspraak met onder andere ontwikkelaars, voorschrijvers, (af)bouwbedrijven en kwaliteitsborgers. Het is ontstaan uit de gecombineerde expertise van dertig branches in en rond de bouw en infra. Het instrument gaat uit van risicobeheersing binnen een bouwproject. Een voorbeeld: stel een ontwerp heeft een risico dat valt onder klasse D. Wordt er gewerkt met producten of systemen die gecertificeerd zijn, of is het bedrijf in het bezit van een procescertificaat, dan kan de risicoanalyse dalen naar klasse B. In dat geval neemt dus het risico af, kan de toetsing door de kwaliteitsborger sneller worden uitgevoerd, hetgeen dus tijdwinst en financieel voordeel oplevert.”
Verwachtingen Wkb
Als het over de Wkb gaat, wordt veel gesproken over verwachtingen. De Hek gaf al aan dat er nog veel onduidelijkheid bestaat over hoe een en ander in de praktijk zal gaan werken. “De eerste fase gaat alleen over woningbouwprojecten en niet-complexe projecten. Maar hoe gaat het bijvoorbeeld werken voor projecten in de utiliteitsbouw?” Maas heeft een voorstel namens het viertal: “Wij willen binnenkort ook met de brancheorganisatie van kwaliteitsborgers om de tafel om een beter beeld te krijgen van wat we kunnen verwachten vice versa. Kortom, we komen er ruim vóór 1 januari 2022 op terug. In de tussentijd werken wij met elkaar hard aan de actualisering van de BRL 9600 en adviseren we de afbouwbedrijven: ga nu alvast aan het werk om voor de nabije toekomst een procescertificaat te behalen!”